Επετειακό Άρθρο του Αντιστρατήγου ε.α. Βασιλείου Α. Μπούρα δια την 28ην Οκτωβρίου 1940, της 28ης Οκτωβρίου 2016
Επετειακό Άρθρο του πρώην Προέδρου ΕΑΑΣ Ν. Φθιώτιδος
Αντιστρατήγου εα Βασιλείου Α. Μπούρα
δια την 28ην Οκτωβρίου 1940
δια Αναφοράς στο Πρόσωπο Στρατηγού Χαρ. Κατσιμήτρου
του Κυρίου Συντελεστού της Νίκης των Ελλήνων
Α. Γενικά
Η Ελλάς, μετά την εγκατάλειψή της από τους συμμάχους κατά την Μικρασιατική εκστρατεία και την εκεί καταστροφή της , μετά την υπογραφή της συνθήκης της Λωζάνης τον Ιούλιο του 1923 και μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1930, και εν μέσω πολιτικών ταραχών, παθών, στάσεων, κινημάτων και αντικινημάτων, επιδίδεται , μεταξύ των άλλων και στην ανασυγρότηση του Στρατού ευρισκομένου εις αξιοθρήνητη κατάσταση .
Η Ιταλία καίτοι ανήκε στις νικήτριες δυνάμεις του Α΄παγκοσμίου πολέμου από τις αρχές της δεκαετίας του 1920 φαίνεται πρόθυμος να αμφισβητήσει την πρωτοκαθεδρία της θαλασσοκρατείρας Μ. Βρετανίας στον ίδιο χώρο. Από το γεγονός αυτό απορρέει ως αυτονόητος σκοπός της η στρατηγική εξουδετέρωση της Ελλάδος, τα χωρικά ύδατα και οι ακτές της οποίας θα αποτελούσαν επιχειρησιακό πεδίο εξεχούσης σημασίας, εις περίπτωσιν συγκρούσεως μεταξύ ευρωπαϊκών δυνάμεων.
Η επίσης αναθεωρητική Βουλγαρία καιροφυλακτεί προκειμένου να εκμεταλλευθεί την ευνοϊκή γι’ αυτή κρατούσα ευρωπαϊκή στρατιωτικοπολιτική κατάσταση ,και να κατέβει επιτέλους στο Αιγαίο.
Οι Έλληνες πολιτικοί και στρατιωτικοί ιθύνοντες διαβλέπουν και τις δύο διαγραφόμενες χερσαίες απειλές και οργανώνουν την άμυνα της χώρας με δημιουργία νέων Μονάδων , οχυρωματικών έργων (οχυρά Μεταξά ) και αγορά οπλικών συστημάτων ,με προτεραιότητα την βόρεια απειλή .
Την 7 Απριλίου 1939 η Ιταλία εισβάλει στην Αλβανία την οποία και καταλαμβάνει εντός 5 ημερών. Διοικητής της εντεύθεν των συνόρων VIII Μεραρχίας ο Στρατηγός Χαράλαμπος Κατσιμήτρος.
Β΄. Ειδικότερα
Μετά την εισβολή των Ιταλών στην Αλβανία και την ραγδαία κατάληψή της και προσέγγισή τους στην Ελληνοαλβανική μεθόριο, ο Στρατηγός Κατσιμήτρος γνωρίζων τα σοβαρά επιχειρησιακά προβλήματα στην ΠΕ του και διαβλέπων την σοβαροτάτη αυτή απειλή ,γράφει σε γ΄ πρόσωπο : ‘’ ….Ο Δκτης της VIII Μεραρχίας διήλθεν αγωνιώδεις ημέρας,διότι η υπό τα όπλα δύναμις αυτής ήτο ασήμαντος, η δε εν τη μεθορίω διατειθεμένη δύναμις προκαλύψεως μηδαμινή σχεδόν, αποτελούσα μίαν αραχνούφαντον γραμμήν, άνευ της ελαχίστης κατά βάθος εφεδρείας. Αμυντική οργάνωσις του τομέως της Μεραρχίας δεν υπήρχεν ουδέ η στοιχειώδης τοιαύτη……’’
Νους φωτεινός ο Στρατηγός Κατσιμήτρος , γνωρίζει πλήρως την κρατούσα κατάσταση. Δε γελιέται. Έχει μελετήσει τα πάντα. Γνωρίζει ότι η ιταλική εισβολή στην Ελλάδα είναι θέμα πολύ λίγου χρόνου, έτσι αναλαμβάνει πλήρως την πρωτοβουλία και σχεδιάζει άμεσα ένα άριστο σχέδιο επιστρατεύσεως, δυνάμενο αστραπιαία να υλοποιηθεί και εκτιμώντας, αλάνθαστα όπως απεδείχθη, τις κατευθύνσεις μιας βεβαίας ιταλικής επιθέσεως κατά της Ελλάδος δια της Ηπείρου χαράσσει ξεκάθαρα και βαθιά στο μυαλό του ότι ο κύριος αγώνας της Μεραρχίας πρέπει να δοθεί και θα δοθεί στην τοποθεσία ΕΛΑΙΑ (Καλπάκι)-ΚΑΛΑΜΑΣ ποταμός, την οποία και άρχισε να οργανώνει αμυντικά άμεσα , αφού μέχρι τότε (Αύγουστος 1939) ‘’…..ουδεμία εργασία αμυντικής οργανώσεως είχε γίνει, ουδέ σχετική μελέτη…..’’, όπως γράφει ο ίδιος και να ετοιμάζει τη Μεραρχία του, όπως μόνον αυτός γνώριζε και μπορούσε, για τον υπέρτατο αγώνα.
Το έτος 1940 ‘’…ευρίσκει την VIII Μεραρχίαν συνεχίζουσαν δραστηρίως και ακαταπονήτως το έργον αυτής, δια να καταστή ικανή και εν καιρώ να εκπληρώση την αποστολήν της….’’ , γράφει ο Στρατηγός.
Κατά τον μήνα Ιούλιο του 1940 η ιταλική αεροπορία βομβαρδίζει ανεπιτυχώς τα πλοία Ωρίων και Ύδρα στην Κρήτη, Βασιλεύς Γεώργιος και Βασίλισσα Όλγα στη Ναύπακτο και πλοιάριο στην Σαλαμίνα, με αποκορύφωμα 15 Αυγούστου ιταλικό υποβρύχιο να τορπιλίζει και καταβυθίζει το καταδρομικό Έλλη στο λιμάνι της Τήνου.
Κατόπιν όλων αυτών η VIII Μεραρχία επιστρατεύεται εξ ολοκλήρου . Γράφει δε ο Κατσιμήτρος :‘’…Περατωθείσης εγκαίρως της επιστρατεύσεως η Μεραρχία κατέχει από 5 Οκτωβρίου τας υπό του σχεδίου ενεργείας καθοριζομένας θέσεις, πλήρης ηθικών δυνάμεων και αμετατρέπτου αποφασιστικότητος και ετοίμη κατά πάντα δια την εκπλήρωσιν της αποστολής της…’’
Εκ των παραπάνω συνάγεται αβίαστα ότι ο Κατσιμήτρος οργάνωσε από μηδενική βάση την τοποθεσία της Μεραρχίας στην Ήπειρο και έθεσε αυτή σε υψίστη πολεμική ετοιμότητα, κατασκεύαζοντας : Χαρακώματα, συρματοπλέγματα, στέγαστρα ανδρών, παρατηρητήρια, πολυβολεία, θέσεις πυροβολικού, αντιαρματικές τάφρους και φράγματα, ναρκοπέδια, υπονομεύσεις και κατασκευές γεφυρών και δρόμων, βελτίωση και συμπλήρωση οδικού δικτύου δεκάδων χιλιομέτρων και οργάνωση αεροδρομίων με ελάχιστες πιστώσεις και σε χρόνο ενός μόλις έτους, (Αύγουστος 1939 - 5 Οκτωβρίου 1940), όταν σήμερα για να οργανωθεί πολύ καλά μιας ευρείας κλίμακος διακλαδική άσκηση , με αρίστους Αξιωματικούς επιτελείς που διαθέτει ο Στρατός μας, απαιτείται ένας χρόνος 6 έως 12 μηνών και εκτιμάται ως πολύ καλός. Αυτό το θαύμα στον τομέα σχεδιάσεως, οργανώσεως και οχυρώσεως για διεξαγωγή, όχι ασκήσεως, αλλά πολέμου, επέτυχε ο Κατσιμήτρος.
Το ΓΕΣ για αντιμετώπιση της επικειμένης Ιταλικής απειλής εκδίδει αντικρουόμενα, αλλεπάλληλα σχέδια και οδηγίες επιχειρήσεων και την 24 Αυγούστου 1940 φθάνει αεροπορικώς στα Ιωάννινα ο Τχης Γρίβας Γ. με προφορικές οδηγίες του Α/ΓΕΣ, οι οποίες καταλήγουν : ‘’…..Αναγνωρίζεται η δυσχερής θέσις ει ην ευρίσκεται η Μεραρχία. Η Κυβέρνησις δεν αναμένει βεβαίως παρά της Μεραρχίας νίκας, δεδομένης της αριθμητικής υπεροχής του αντιπάλου, αναμένει όμως εκ ταύτης να σώση την τιμήν των Ελληνικών όπλων…..’’
Γράφει ο Κατσιμήτρος : ‘’…..Είναι εύκολον να φαντασθή τις ποίαν τρικυμίαν εδημιούργησαν εις την διάνοιαν του Διοικητού της Μεραρχίας αι αλληπάλληλοι αύται και αντικρουόμεναι εν πολλοίς διαταγαί και οδηγίαι του Γενικού Επιτελείου, υποχρεουμένου να αντιμετωπίση τόσα πολύπλοκα και δύσκολα στρατηγικά και τακτικά προβλήματα. Ο Διοικητής της Μεραρχίας ευρεθείς προ δεινού διλήμματος, αναμετρήσας και σταθμίσας καλώς τας βαρυτάτας ευθύνας , αίτινες έπιπτον επί των ώμων του, έλαβεν υπό ιδίαν αυτού ευθύνην , ενασκών την καλώς εννοουμένην πρωτοβουλίαν ως Διοικητής Μεγάλης Μονάδος, την α π λ ο υ σ τ έ ρ α ν αλλά και σ ο β α ρ ω τ έ ρ α ν απόφασιν κατά τας ιστορικάς εκείνας ημέρας. Την απόφασιν όπως διαθέτων τον όγκον σχεδόν της Μεραρχίας επί της οργανωμένης τοποθεσίας Ελαίας, αντιτάξη εκεί σταθεράν άμυναν άνευ ιδέας υποχωρήσεως, και δώση την αποφασιστικήν μάχην προς τον ισχυρόν αντίπαλον, χρησιμοποιών και εκμεταλλευόμενος την φυσικήν αμυντικήν ισχύν της τοποθεσίας, επηυξημένην δια των εκτελεσθέντων αμυντικών έργων……’’ και καταλήγει ως προς αυτό : ‘’…..Ως προς το ζήτημα της συμπτύξεως της Μεραρχίας μέχρι του ελαχίστου ορίου (Ζυγός Μετσόβου-Κάτω ρους του Αράχθου ποτ.) ( παραχώρηση εδάφους βάθους 80-100 χλμ και άμυνα στην τοποθεσία Μετσόβου) ο Διοικητής της Μεραρχίας εν τη λήψει της αποφάσεώς του, το απέκλεισεν απολύτως….’’ .
Ο κύβος είχε ριφθεί. Ο Στρατηγός Κατσιμήτρος δεν συμφωνεί με το σχέδιο του ΓΕΣ και με την ελαστική αποστολή που του εδίδετο να συμπτυχθεί προς ΜΕΤΣΟΒΟ προκειμένου να μη φθείρει τις δυνάμεις του στην τοποθεσία ΕΛΑΙΑ-ΚΑΛΑΜΑΣ. Αγνοεί τους πάντες και παίρνει ο ίδιος στους ώμους του τον πόλεμο και την Πατρίδα και την 23 Σεπτεμβρίου 1940 εκδίδει την με αριθ. Πρωτ. 6799 απόρρητη διαταγή επί της παραπάνω αποφάσεώς του αφορώσα τον γενικό ελιγμό της Μεραρχίας που προέβλεπε σταθερή άμυνα επί της τοποθεσίας ΕΛΑΙΑ-ΚΑΛΑΜΑΣ, τονίζοντας ο ίδιος : ‘’…..Ουδεμία ιδέα εις ουδένα να υπάρχη περί υποχωρήσεως…..’’ και περνάει το κατώφλι του Πανθέου των ηρώων .
Την 5 Οκτωβρίου ο Κατσιμήτρος λαμβάνει τις τελευταίες οδηγίες επιχειρήσεων , μέχρι ενάρξεως του πολέμου , μετά ακολουθούν επιμόνως και άλλες…. προκειμένου να μην υλοποιήσει την απόφασή του για άμυνα επί της τοποθεσίας ΕΛΑΙΑΣ, για τις οποίες γράφει ο Στρατηγός : ‘’…..Ο Διοικητής της Μεραρχίας ηναγκάσθη να παρίδη και τας οδηγίας ταύτας, αίτινες μάλλον αποθάρρυνσιν και ώθησιν προς τα οπίσω ηδύναντο να εμπνεύσουν….. και εμένει εις την αρχικήν απόφασίν του προπαρασκευάζων υλικώς και ηθικώς τας δυνάμεις αυτού δια τον αποφασιστικόν αγώνα επί της τοποθεσίας ΕΛΑΙΑΣ …….’’.
Εδώ ,στην απόφαση αυτή του Κατσιμήτρου, να αγνοήσει την τότε στρατιωτική ηγεσία για το μεγαλύτερο θέμα που αφορούσε την άμυνα της Ελλάδος έναντι της Ιταλικής επιθέσεως , κυριολεκτικά σταματάει ο νους του κάθε στρατιωτικού γιατί είναι κάτι το αδιανόητο. Πως ο Κατσιμήτρος μπόρεσε και τους αγνόησε ( σήμερα το γράφουν ως καλώς εννοουμένη πρωτοβουλία του ηγήτορος κλπ κλπ),όταν από παλαιοτάτων χρόνων μέχρι σήμερα οιαδήποτε ενέργεια ακόμη και καθημερινότητος είναι σύμφωνη με τις διαταγές-οδηγίες και πνεύμα του προϊσταμένου κλιμακίου? Που βρήκε ο άνθρωπος αυτός τα τεράστια αποθέματα ψυχικών και ηθικών δυνάμεων να αναλάβει αυτός στα χέρια του την τύχη του πολέμου και της Ελλάδος , όταν όλη η στρατιωτική ηγεσία τον πίεζε αφόρητα να συμμορφωθεί με τα σχέδιά της και να πράξει το αντίθετο?
Νύχτα 27-28 Οκτωβρίου 1940 . Τα πάντα μαρτυρούν πως η ιταλική επίθεση είναι θέμα ωρών. Σύμφωνα με τις τελευταίες πληροφορίες επί της μεθορίου οι ιταλικές δυνάμεις έχουν λάβει σχηματισμούς επιθέσεως. Η Μεραρχία έτοιμη καθ΄όλα για τον υπέρτατο αγώνα. Ο Κατσιμήτρος τηλεφωνεί στο ΓΕΣ και αναφέρει τις σχετικές πληροφορίες σε κάποιον Ανχη Κορόζη. Που ήταν η ηγεσία του ΓΕΣ και ο ίδιος ο Αρχηγός του ΓΕΣ ???
03:45 της28ης Οκτωβρίου 1940. Ο Κατσιμήτρος τηλεφωνικά διατάσσεται από τον Α/ΓΕΣ, όχι από τον ίδιο προσωπικώς αλλά μέσω του επιτελούς Ανχου Κορόζη, να αποκρούσει η Μεραρχία του την εισβολή των ιταλικών στρατευμάτων σύμφώνως των διαταγών που έχει λάβει για την εκτέλεση της αποστολής της. Που ήταν ο Α/ΓΕΣ Στρατηγός Παπάγος που είχε αναλάβει Αρχιστράτηγος? Δεν συνομιλεί την κρισιμότερη και δυσκολότερη για την Πατρίδα ώρα με τον Στρατηγό-Διοικητή της σοβαροτέρας Μεραρχίας που δέχεται τον κύριο όγκο των επιτιθεμένων εχθρικών δυνάμεων, και δεν τον ενημερώνει και διατάσσει ο ίδιος για την έναρξη του πολέμου? Τον Στρατηγό που καθορίζει την τύχη του πολέμου ? Ποιος στηρίζει με κάθε τρόπο τον Στρατηγό Κατσιμήτρο? Μοναδικό στήριγμά του Η Υπέρμαχος Στρατηγός Παναγία μας.
Το έπος του 1940 μόλις άρχιζε.
Ο Κατσιμήτρος απτόητος, ώρα 5η πρωϊνή εκδίδει την περιβόητη Ημερησία Διαταγή της 28ης Οκτωβρίου 1940 , στην οποία μεταξύ άλλων γράφει : ‘’….. Αμυνθήτε του Ιερού Πατρίου εδάφους μετά φανατισμού εναντίον του επιδρομέως, όστις ήλθε να προσβάλη τούτο αναιτίως.
Αναμνησθήτε των ενδόξων παραδόσεων του Έθνους μας και πολεμήσατε μετά λύσσης κατά του εχθρού.
….. Ο Θεός ας βοηθήση τον τίμιον υπέρ Πατρίδος αγώνα μας και ας ευλογήση τα όπλα μας, διότι θα αγωνισθώμεν υπέρ βωμών και εστιών και υπέρ της ελευθερίας μας…..’’
Από 05:30 ο εχθρός , προηγηθείσης σφοδράς προπαρασκευής υπό του συνόλου του πυροβολικού του επιτίθεται αιφνιδιαστικά εφ΄ ολοκλήρου του μετώπου της Μεραρχίας με τρείς Μεραρχίες , εξ΄ων μία τεθωρακισμένη, ενισχυμένες διά Συντάγματος Βαρέως Πυροβολικού, αρμάτων μάχης και ισχυράς αεροπορίας. Η Μεραρχία αμύνεται σταθερά αναχαιτίζουσα τον εχθρό και την Ν.29/30 Οκτωβρίου συμπτύσσεται ομαλά βάσει σχεδίου και 30 Οκτωβρίου εγκαθίσταται αμυντικά επί της τελικής τοποθεσίας αμύνης ΕΛΑΙΑΣ-ΚΑΛΑΜΑ, όπου δίνει τον υπέρτατο για την Πατρίδα αγώνα. Το βράδυ της ιδίας ημέρας ο Κατσιμήτρος λαμβάνει τηλεγραφική δγη του ΓΕΣ υπομνήσκουσα και πάλι την αποστολήν της Μεραρχίας αναφέροντας μεταξύ άλλων : ‘’…..Προσπάθειαί σας δια διεκδίκησην εθνικού εδάφους Ηπείρου, δεν πρέπει να σας αγάγωσιν εις φθοράν μέσων κλπ…..’’. Αυτό σήμαινε : ‘’σταματήστε αυτού του είδους αμυντικό αγώνα και συμπτυχθείτε στην τοποθεσία Μετσόβου, 80-100χλμ προς τα πίσω ‘’. Ο Κατσιμήτρος και πάλι τους αγνοεί και συνεχίζει την σταθερή άμυνα επί τοποθεσίας ΕΛΑΙΑΣ. Κατά την διάρκεια της νύχτας λαμβάνει νέα διαταγή του ΓΕΣ , επαναλαμβάνοντας σχεδόν τα ίδια : ‘’…. Κάλυψις των προς ΜΕΤΣΟΒΟΝ οδεύσεων ( κυρία προσπάθεια)…..να μη φθείρει δυνάμεις επί τοποθεσίας ΕΛΑΙΑΣ-ΚΑΛΑΜΑ κλπ,κλπ….’’. Ο Κατσιμήτρος πάλι τους αγνοεί και εμμένει σταθερά στην απόφασή του ενώ η Μεραρχία σε λίγο εμπλέκεται σοβαρά με τον επιτιθέμενο.
2 Νοεμβρίου : ο εχθρός επιτίθεται εφ ολοκλήρου του μετώπου ,με ιδιαίτερη σφοδρότητα στον υποτομέα ΣΟΥΔΕΝΩΝ και ΚΑΛΠΑΚΙΟΥ. Γράφει ο Κατσιμήτρος : ‘’….. Θύελλα πυρός και σιδήρου ενέσκηψεν επί των θέσεών μας, με χάλαζαν βλημάτων, ήτις ετύφλωσε παρατηρητήρια και σταθμούς Διοικήσεως των εκεί Μονάδων μας…..’’
8 Νοεμβρίου : η αναχαίτιση του εχθρού στον τομέα της Μεραρχίας ολοκληρούται και ο Κατσιμήτρος ενημερώνει τις Μονάδες του για ανάληψη αντεπιθέσεων και καταδίωξη του εχθρού και την 10 Νοεμβρίου εκδίδει σχετικές διαταγές, οπότε και αναλαμβάνονται πλέον υπό της Μεραρχίας επιθετικές επιχειρήσεις.
Από 12 Νοεμβρίου η Μεραρχία Κατσιμήτρου , με δγη του ΓΕΣ παύει ενεργούσα ως ανεξάρτητος και υπάγεται στο Α΄ΣΣ.
Την 18 Νοεμβρίου η Μεραρχία αναλαμβάνει γενικήν αντεπίθεσιν και ο Κατσιμήτρος στην Ημερησία Διαταγή του μεταξύ άλλων αναφέρει : ‘’….. Ήλθεν η ευλογημένη υπό του Θεού ημέρα κατά την οποίαν θα εκδιώξωμεν τον εχθρόν εκ του Πατρίου εδάφους, εις το οποίον εισήλθεν ούτος άνευ κηρύξεως πολέμου…..’’…..’’…..Με την βοήθειαν του Θεού όστις προστατεύει τον Ιερόν και Δίκαιον Αγώνα μας, καταδιώξατε απηνώς τον εχθρόν κατά πόδας και συντρίψατέ τον με τα αμείλικτα κτυπήματά σας. Η Πατρίς παρακολουθεί υπερήφανος τον Επικόν αγώναν σας, και την περίλαμπρον δράσιν σας. Η δόξα σας αναμένει.’’
Η Μεραρχία εξεπλήρωσε το ύψιστο καθήκον της προς την Πατρίδα και επραγματοποίησε την αρχική της απόφαση, αποκρούσασα την εισβολή του εχθρού δι΄αμύνης στην τοποθεσία ΕΛΑΙΑΣ, κατόπιν δε αναλαβούσα την επίθεση , απέρριψε αυτόν πέραν των συνόρων.
Έτσι έληξαν οι επί 40 ημέρες πρώτοι αγώνες της Μεραρχίας που άρχισαν την 28η Οκτωβρίου 1940 και οι οποίοι θα συνεχισθούν μέχρι τα μέσα Απριλίου 1941.
7 Δεκεμβρίου 1940: με διαταγή του ΓΕΣ η Μεραρχία αποσύρεται του αγώνος και διατίθεται εν εφεδρεία για αναπλήρωση απωλειών και εν γένει ανασυγκρότηση.
Ο Κατσιμήτρος συνέχισε τις επιχειρήσεις με τη Μεραρχία του ,υπό το Α΄ΣΣ μέχρις ότου , λόγω πλέον της Γερμανικής εισβολής στην Ελλάδα από 6 Απριλίου 1941, διετάχθη από το Α΄ΣΣ να συμπτυχθή στους τελικούς χώρους σταθμεύσεως (ΔΡΑΜΕΣΟΥΣ-ΜΕΛΙΓΓΟΥΣ-ΔΩΔΩΝΗ), οπότε και τελείωσε η πολεμική της δράση τα έτη 1940-1941.
Αυτός ήταν ο τελευταίος μεγάλος Έλληνας Στρατηγός . Αυτός ήταν ο μεγάλος ηγέτης που διδάσκεται σε όλες τις παραγωγικές σχολές Αξκών και Υπαξκών, σχολές επιτελών και πολέμου, ο νεώτερος Λεωνίδας, που δαφνοσκέπασε την Ελλάδα με το έπος του ΄40. Η Πολιτεία παρ΄όλα αυτά, τραγούδι έκανε τον Δαβάκη. Όχι μόνο δεν τον τίμησε όπως έπρεπε, αλλά αχάριστη για άλλη μια φορά τον πίκρανε, αλλά το ίδιο δεν έκανε στον Κολοκοτρώνη, Πλαπούτα, Νικηταρά, Οδυσσέα Ανδρούτσο, Μπουμπουλίνα, Μαντώ Μαυρογένους και πολλούς άλλους?
Υποκλινόμενος ευλαβικά στην ιερή σκιά του πρωταγωνιστού του έπους του ΄40 και αθανάτου ήρωα Ευρυτάνα Στρατηγού Χαραλάμπους Κατσιμήτρου, απευθύνομαι προς όλους σας, επαναλαμβάνων την προτροπή του τελευταίου αυτού μεγάλου Στρατηγού προς τους Αξκούς και οπλίτες της VIII Μεραρχίας, θέλοντας να τιμήσει τους νεκρούς ήρωες του πολέμου :
Τελέσατε μνημόσυνα επιβλητικά δια τους ήρωας τούτους, οίτινες θα παραμείνωσιν ως ζώντα παραδείγματα φιλοπατρίας δια τας επιγιγνομένας γενεάς και ών η μνήμη έστω αιωνία.